معماری در خدمت بی‌خانمان ها
معماری در خدمت بی‌خانمان ها : در طول دهه‌های پیشین، اوج رویای آمریکایی داشتن خانه‌ای بزرگ با آشپزخانه وسیع و چندین اتاق و استخر بود. خیلی از کمپانی‌های فیلم‌سازی نیز مطابق با همین رویا صحنه و دکوراسیون فیلم را طراحی و این آرزو را جهانی می‌کردند. پس از سقوط بازار مسکن در سال ۲۰۰۷، در امریکا و بخشی از اروپا چون اسپانیا، اما نوع دیگری از رویای املاک و مستغلات متولد شد. مردم دیگر خانه‌ای کوچک‌تر با محیط ساده‌تر و نگهداری راحت و کم‌هزینه‌تر را ترجیح می‌دادند.
در آغاز سال ۲۰۰۸، با الهام از این سبک زندگی، نخستین موج ساخت خانه‌های کوچک به راه افتاد: خانه‌هایی کوچک با طراحی عالی در فضای بسیار فشرده که به‌ندرت بزرگ‌تر از ۱۲ مترمربع بودند. این خانه‌ها در اینستاگرام و در مجلات شیوه زندگی نیز جایگاه خود را یافتند. این ایده دو دسته مخاطب داشت؛ کسانی که طرفدار ساده زیستی بودند و گروه دوم قشر کم‌درآمد جامعه که مشکلات اقتصادی ناگهانی بی‌خانمان شدن آن‌ها و یا حداقل خطرش را به دنبال داشت.
امروز، ۱۰ اکتبر، در روز جهانی بی‌خانمان‌ها نگاهی انداخته‌ایم به چند نمونه موفق از این پروژه‌ها و البته با رویکردی راهکارگرا به این پدیده دردناک که در کشور خودمان نیز وجود دارد پرداخته‌ایم.
هدف از طراحی بهبود کیفیت زندگی مردم است و در هر دوره‌ای از زمان ممکن است این کیفیت معنای متفاوتی داشته باشد. امروزه خانه‌های کوچک به‌عنوان راه‌حل مقرون‌به‌صرفه مسکن ارائه شده‌اند و همچنین در برخی از نقاط به‌عنوان خانه‌ای برای افراد بی‌خانمان. بی‌خانمان‌ها امروز قشری از جوامع هستند که لزوما با تصور پیشین از بی‌خانمان‌ها مطابقت ندارند.
چرا که همانطور که گفته شد با برخی بحران‌های اقتصادی چالش عدم بازپس‌دهی وام مسکن بسیاری از افراد که خانه داشتند خطر از دست دادن خانه‌هایشان را حس می‌کنند و یا با آن دست به گریبانند و به آن دچار شده‌اند. با این اتفاق دیگر فقط اسکان دادن بی‌خانمان‌ها در فضایی کوچک راهکار کاملی به نظر نمی‌رسد.
اینجاست که معماران و طراحان داخلی به مسئولیت اجتماعی‌شان روی آورده‌اند و خانه‌هایی کوچک را طراحی کرد که چیزی بیش از سقفی بالای سر برای بی‌خانمان‌ها باشند. اسکان در این خانه‌ها البته با کمک خود مردم صورت می‌گیرد نه تنها به وسیله دولت‌ها.
پروژه پلاگین
معماری در خدمت بی‌خانمان ها : در بوستون، آزمایشگاه نوآوری در بخش مسکن شهرداری یک کمپین برای ساخت محصول جدید خود به نام «خانه پلاگین» به راه انداخت. در این کمپین خانه‌داران می‌توانند در حیاط پشتی خود بنایی کوچک بسازند و به افراد کم‌درآمد اجاره دهند. هر خانه پلاگین ساخته‌شده از پانل‌های پلی اورتان است که می‌تواند با یک آچار شش‌ضلعی پیچ شده و سرپا شود و هزینه آن تقریباً ۵۰،۰۰۰ دلار است.
برای این منظور، شما یک محیط متوسط را برای آشپزخانه، یک توالت و دوش، یک‌تختخواب بزرگ و میز در نظر می‌گیرید. این خانه کوچک فرصتی برای کسب درآمد اجاره‌ای است، البته اجاره‌ای بسیار کمتر از اجاره خانه‌های مستقل و در حدی که در توان بسیاری از اقشار ضعیف جامعه با حمایت شهرداری باشد.
آزمایشگاه نوآوری مسکن بوستون به‌منظور فروش ایده خانه پلاگین به عموم مردم، به کمک «جیمز شن» طراح این پروژه و گروهی از داوطلبان، یک خانه پلاگین ۱۱۰ مترمربعی را در وسط میدان شهر راه‌اندازی کردند. خانه خالی از هر وسیله‌ای بود، اما هنرمندان تصاویری روی دیوارها طراحی کردند که در آن هر دو صاحب‌خانه یا مستأجر می‌توانستند اشیاء خاصی را قرار دهند: یک دوش، یک‌تخت، مبلمان، یک ماشین لباسشویی و خشک‌کن، یک گلدان گل و یک دیوار با عکس‌های پخت‌وپز خانم «فن» که در ادامه در موردش خواهید خواند.
معماری در خدمت بی‌خانمان ها : ایستادن در خانه بوستون – که هیچ تخت واقعی، اجاق‌گاز و یا توالت را شامل نمی‌شد- به آدم این حس را می‌داد که اگر خانه واقعاً پر از وسیله بود چطور منفجر می‌شد! در حالی که خانه‌ای به اندازه یک دهم آن طراحی شده تمامی این امکانات را دارد و همچنان مناسب به نظر می‌رسد. همانطور که خانه خانم فن بود!
طرح خانه پلاگین قبل از آمریکا در چین نیز اجراشده بود. «فن» زن جوانی است که پس از اینکه پدر و مادرش از خانه حیاط‌دار قدیمی‌شان در پکن به یک آپارتمان نقل مکان کردند، پروژه‌ای شبیه به پلاگین را در همان حیاط اجرا کرد. او با کمک طراحانش به طراحی و نصب خانه‌های کوچک و پیش ساخته در این حیاط پرداخته بود. اجاره دادن آن خانه‌ها هم کمک هزینهای برای زوج جوان؛ فن و همسرش شد و هم کمک حال بی‌خانمان‌ها.
داستانی تازه با پرینترهای سه بعدی
جیمز شن تنها طراح جوان نوآوری نیست که خانه پلاگین را به‌عنوان یک راه‌حل مسکن ارزان قیمت پیشنهاد کرده است. در مرکز تگزاس، شرکت آیکون (ICON) با همکاری شرکت نیو استوری (New Story) روش مشابهی را ارائه دادند. طرح آن‌ها مبتنی بر تولید خانه‌های چاپ‌شده به روش 3D یا سه‌بعدی است.
این دو شرکت اولین خانه چاپ سه‌بعدی خود را در سال جاری در جنوب غربی آمریکا چاپ و ارائه کردند تا نشان دهند که ممکن است خانه‌ای کوچک و ارزان‌قیمت، در کمتر از ۲۴ ساعت ساخته شود. به‌زودی چاپگر آیکون به سمت جنوب حرکت خواهد کرد و بعد از آن قصد دارد خانه‌های خود را در هائیتی، السالوادور و بولیوی بسازد؛ البته لزوماً نه در حیاط خانه‌ها بلکه هر جا که ساخت مسکن برای فقرا اجازه قانونی داشته باشد.
به افتخار استارت‌آپ مینیمالیستی
معماری در خدمت بی‌خانمان ها : در همین حال، در پورتلند، استارت‌آپی به نام Dweller کمک می‌کند تا صاحب‌خانه‌ها، خانه‌های پیش‌ساخته را در حیاط خانه‌های خود قرار دهند. واحدهای Dweller برای زندگی مینیمالیستی ساخته‌شده است، همانند خانه‌های کوچک که بسیاری از ما رویای آن را داریم. در این روش صاحب‌خانه‌ها هیچ هزینهای به Dweller نمی‌پردازند به شرطی که واحدها را به مستأجرها اجاره دهند. (Dweller 70 درصد از اجاره را دریافت می‌کند و صاحب‌خانه می‌تواند ۳۰ درصد آن را نگه دارد.)
دانش معماری و فنّاوری به‌روز در این برهه از تاریخ خدمات بسیاری به بشریت عرضه کرده‌اند. ازجمله می‌توان به ایده‌های ذکرشده در بالا برای حل معضل بی‌خانمانی اشاره کرد. مشابه این ایده‌ها در مناطق مختلف جهان ارائه می‌شوند که گاهی با حمایت مسئولان مربوطه به نتیجه مطلوب رسیده‌اند و گاهی بابی مهری مواجه شده‌اند.
معماری در خدمت بی‌خانمان ها : هرچند برای عملی شدن هر ایده‌ای زیرساخت‌های فرهنگی و اقتصادی نیز باید مناسب‌سازی شوند تا مردم عادی با آغوش باز به آن روی آورده و هم نوعان خود را بدون سرپناه رها نکنند. به امید روزی که هیچ انسانی در آروزی سقفی نباشد
