فرهنگ نشستن در ایران
فرهنگ نشستن در ایران : نشستن در فرهنگ ایرانی از قدیم با آداب و شکوه خاصی همراه بوده است تا جایی که ایرانیان برای رفت‌و‌آمد با یکدیگر نیاز به فراگیری این آداب و بکارگیری آن در زندگی روزمره خویش داشته‌اند.
فرهنگی جالب که رعایت کردن یا نکردن آن می‌توانست معانی پنهان و عواقب ناخواسته‌ای را در برداشته باشد. نشستن را شاید بتوان یکی از موارد زبان بدن دانست و امروزه نیز متخصصان زبان بدن تحلیل‌های نشانه‌شناسانه‌ای را بر روی نشستن افراد خاص مانند سیاستمداران انجام می‌دهند. اما فرهنگ نشستن ایرانی ظرایفی داشته که از گذشته برای غیرایرانی‌ها جالب توجه بوده است. با این آداب و مبلمان مورد استفاده ایرانیان اینجا شوید.
ژان شاردن و فرهنگ نشستن ایرانی‌ها
اطلاعاتی که ما در زمینه آداب نشستن ایرانیان داریم بیشتر برمی‌گردد به نقوش آدمی بر آثار هنری و تاریخی، همچنین عکس‌ها و نقاشی‌ها. در سفرنامه‌های جهانگردانی که به ایران سفر می‌کردند و از شیوه‌ی نشستن ایرانیان که برایشان جالب بوده، در آثارشان می‌نوشتند نیز می‌توان اطلاعات نابی را پیدا کرد. ما هم در اینجا برای پی بردن به نحوه‌ی نشستن ایرانیان بخشی از سفرنامه‌ی ژان شاردن، جهانگرد فرانسوی، را ورق زده‌ایم که در زمان حکومت صفویه به ایران سفر کرده است.
او در سفرنامه‌اش در موردنحوه‌ی نشستن ایرانیان این‌گونه می‌نویسد: «ایرانیان در مجالس خود به‌صورت چهارزانو می‌نشینند. آنها مثل ما زیاد نمی‌جنبند، موقر و متین می‌نشینند و حرکات نامأنوس از خود نشان نمی‌دهند، بااینکه یکدیگر را به راحت نشستن دعوت می‌کنند اما اگر نصف روز را هم در آن مجلس باشند، وضع نشستن خود را تغییر نمی‌دهند. حتی نمایان بودن نوک پا به هنگام نشستن نیز نشان بی‌ادبی است. به همین دلیل سر پای خود را زیر جامه‌ی خود می‌پوشانند.»
فرش یا کفپوش؛ کدوم یکی رو انتخاب کنم؟
دیدار پزشک اتریشی و امیرکبیر
فرهنگ نشستن در ایران : پولاک، پزشک اتریشی که به دعوت امیرکبیر برای تدریس در دارالفنون به ایران آمده بود، نیز در مورد نحوه نشستن ایرانیان در خاطرات خود چنین می‌نویسد: «ایرانیان اغلب چهارزانو می‌نشینند. فقط کسانی که در خانه می‌خواهند استراحت کنند به بالشی که استوانه‌ای شکل است تکیه می‌دهند.
بر زمین نشستن ظرافت خاصی می‌خواهد و مثلاً به دست‌ها نباید تکیه کرد و لباس‌ها را باید چنان مرتب داشت که زانو و پاها را کاملاً بپوشاند و بخصوص از پا نباید هیچ‌چیز پیدا شود. … هرگاه ناگزیر شود در جایی که فرش پهن نکرده‌اند مدتی طولانی بنشیند، به حالتی که در هنگام تخلیه رخ می‌دهد، یعنی چندک [احتمالاً چمباتمه] می‌نشیند؛ هرگاه پشت او به جایی تکیه داشته باشد می‌تواند مدت زیاد و تعجب‌آوری به همین وضع بماند. … زن ایرانی از این حالت نشستن خیلی ناراحت نمی‌شود چون از بچگی تقریباً به این صورت نشستن عادت کرده است. اما زن‌های اروپائی … سخت از این وضع درعذاب‌اند و آن را غیرقابل‌تحمل می‌یابند.»
تفاوت نشستن اقشار مختلف
فرهنگ نشستن در ایران : ایرانیان در زندگی روزمره خود، نشستن بر زمین را بر هر چیز دیگر برتری می‌دادند. اگر هم در محضر شاه بودند، او نیز مانند همگان می‌نشست اما نه بر زمین که بر تخت؛ تفاوت تخت در اختلاف سطح آن بود و آن را با انواع بالش‌ها، زیراندازها، متکاهای شاهانه می‌آراستند زیرا شاه نیز باید می‌نشست اما نشستنی شاهانه!
در مکتبخانه نیز شاگرد و استاد باید بر زمین می‌نشستند اما گرداگرد مکتبخانه و رودرروی یکدیگر، تا شاهد چگونه نشستن خویش و دیگران باشند زیرا نشستن در محضر استاد، خود آدابی در شأن مکتبخانه و معلم داشت. کسی حق نداشت پای خود را دراز کند یا به دیوار تکیه زند. پاها را زیر ران جمع می‌کردند به شیوه چهار زانو و درنهایت ادب. نکته‌ی جالب دیگر اینکه ایرانیان هرگز پشت به یکدیگر نمی‌نشستند و این را یک کار زشت و ناپسند می‌دانستند.
اولین میز و صندلی‌ها در ایران باستان
ساخت میز و صندلی و تخت با شروع تمدن و زندگی شهری یعنی حدود ۵۵۰۰سال پیش، در ایران، بین‌النهرین و مصر، آغاز شد. از دوره‌ی ایلام تا زمان ورود اسلام به ایران، استفاده از میز و صندلی در نزد حکومت‌های ایلامی، هخامنشی، اشکانی و ساسانی رایج بود اما تا این زمان میز و صندلی‌ها یک‌نفره بودند. از هزاره‌ی دوم میزهای دونفره و چهارنفره نیز ساخته شد. استفاده از نیمکت‌های خشتی که دورتادور تالارها ساخته می‌شدند و مردم روی آنها می‌نشستند، نیز رواج داشت. حجاری‌های روی تخت جمشید نشان می‌دهد که در دوره‌ی هخامنشی ساخت صندلی و تخت مورد توجه بوده است.
با شروع دوره‌ی اسلامی، میز و صندلی‌ها کم‌کم جای خود را به تخت‌هایی که دارای پایه‌های بزرگ و بلند بودند و از سه طرف کناره داشتند، دادند و بزرگان چهارزانو روی آن می‌نشستند. میز و صندلی در این دوره مخصوص اشراف بود. اما محمد شاه قاجار اولین فرمانروای ایران بود که به جای نشستن بر تخت یا زمین، روی صندلی به معنای امروزی آن نشست. یک نمونه از آثار باشکوه مربوط به دوره‌ی قاجار، تخت مرمر است که به دستور فتحعلی شاه ساخته شد. شواهد و مدارک باستان‌شناسی نشان می‌دهند که ایرانیان باستان جزو اولین مردمانی بودند که از تختخواب به‌عنوان مبلمان محل زندگی استفاده می‌کرده‌اند.
نشستن دور کرسی
کرسی نیز یکی دیگر از مواردی است که از دیرباز در فرهنگ ایرانیان وجود داشته و علاوه بر یک وسیله گرم کننده به عنوان وسیله ای برای جمع کردن افراد خانواده و فامیل دور هم شناخته می‌شد. ایرانیان برای راحت نشستن دور کرسی، تشک‌های ویژه پهن می‌کردند و پشتی و متکا می‌گذاشتند. پشتی‌هایی که اغلب قرمز بود و با طرح‌های لوزی حال و هوای گرمی برای دورهم نشستن و گپ زدن به وجود می‌آورد.
همان‌طور که باهم به‌مرور تاریخ و فرهنگ نشستن در ایران پرداختیم، پی بردیم که ایرانیان همواره آداب خاص خود را برای نشستن در مجالس و مهمانی‌ها و یا در جمع افراد خانواده داشتند. از جمله اولین اقوامی بودند که از تخت و میز و صندلی استفاده کردند و در کنار آن چهارزانو و دوزانو نشستن در محضر مهمان یا سر سفره برایشان از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. این‌ها بخشی از دلایلی است که باعث شد فرهنگ و ادب غنی ما ایرانیان در همه‌ی زمینه‌ها زبانزد دیگر اقوام باشد
