تعزیه در تکیه برغان
تعزیه در تکیه برغان : برغان مرکز دهستانی است به همین نام در بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ در استان البرز، همسایه جنوبی آن کرج و شمالی آن طالقان است. برغان از هزاره‌های قبل از میلاد، مسکون و آباد بوده و در منابع باستانی نیز از کوهستان البرز و آبادی‌های آن یاد شده است . این روستا همانند همه آبادی‌های البرز جزئی از ایالت شمالی ایران «پیشخوارکوه» یا «پشت‌کوه» بوده است. در عصر ساسانیان، برغان در ایالت طبرستان قرار داشت.
از این روی پادشاهان آن سامان (پادوسپان‌ها) بر پشت کوه نیز فرمانروایی داشتند. با نفوذ ری، منطقه برغان از آن شهر فرمان می‌برده است. چندی نیز زیر نفوذ قزوین قرار داشته تا آن که روزگاری یکی از بزرگترین قوای تهران بوده است و خود بر تمامی نواحی اطراف برتری و فرمانروایی داشته است. اکنون سده‌هاست که در برغان تعزیه برگزار می‌شود و این محل به عنوان یکی از بزرگترین مراکز اجتماعی جبال البرز و یکی از تاریخی‌ترین روستاهای ایران در توجه به آیین‌های سوگواری و تعزیه حضرت امام حسین (ع) شهرتی به‌سزا دارد.
تعزیه در تکیه برغان : حسینیه اعظم تکیه محل بالا در ضلع شمالی میدان (مزار قدیمی) واقع‌شده است که شامل دوطبقه است. طبقه همکف یا اول، دارای ۱۰ حجره مخصوص عزاداران می‌باشد، شاه‌نشین (ضلع شمالی بنا نقطه مقابل در) فضای ورودی مردانه و زنانه، اتاق تعزیه‌خوان‌ها، رخت‌کن، انبار، راه‌پله‌ها و تخت تعزیه‌خوان‌ها در این طبقه می‌باشد که ویژه مردان است. طبقه دوم معجرها و راهروهایی ویژه زنان است.
ساختمان حسینیه تیروچوبی است و دیوارها همه از خشت خام و کاه‌گل است. سقف حسینیه از سال ۱۳۷۴ شمسی دارای یک پوشش دائمی با ستون‌ها و خرپاهای سنگین آهنی و پی بتنی است اما سابقاً در ایام برگزاری تعزیه، سقف را با چادری چندتکه و بزرگ از جنس کرباس و بر روی سه تیرک، هر یک به ارتفاع ۱۵ متر می‌پوشاندند و با طناب‌های بسیار آن را به سر تیرهای بیرون زده از سقف می‌بستند.
تعزیه در تکیه برغان : چادر را پس از دهه تعزیه‌خوانی جمع می‌کردند و در انبار می‌گذاشتند. در قدیمی حسینیه، در ضلع جنوبی بنا قرار دارد که عرض آن ۵/۲ متر و ارتفاعش به ۴۵/۲ متر می‌رسد و شامل دو لته است که هر لته از سه قسمت تشکیل‌شده است و توسط شاخه ای از چوب که بالای چارچوب در قرار دارد به دیوار تکیه داده‌شده است. در بین دو لته، دماغه قرار دارد که به‌وسیله پنج گل‌میخ که روی پولک قرار دارند به یک لته وصل شده است. روی هر لته ۱۴ گل‌میخ قرار دارد. در پاشنه گردی که در زمین قرار دارد تعبیه‌شده است. در از پشت، دارای کلونی می باشدکه بر یک لنگه‌ی در کوبه‌ای حلقه‌ای دیده می‌شود.
تعزیه در تکیه برغان : سر در حسینیه سال ۱۳۶۷ شمسی بازسازی‌شده است و در کاشی آن عمر بنا تا همان تاریخ ۵۴۰ سال بیان‌شده است یعنی ساخت حسینیه به حدود سال‌های ۸۶۰ ه.ق. نسبت داده‌شده و محتمل است پایه‌گذاری این بنا به‌عنوان تکیه مربوط به همان سال‌ها باشد؛ زیرا ایجاد هر بنایی در یک مکان آن‌هم با این وسعت و دقت اغلب بدون سابقه و علت نیست. در سرستون شرقی بخش شاه‌نشین سال ساخت بنا ۹۳۱ ه.ق. ذکرشده است و در سرستون غربی شاه‌نشین نام معمار یا بنای تکیه استاد باقر قزوینی آمده است؛ اما طبقه دوم حسینیه دیرتر و در زمان قاجاریه بنا شد و معمار آن استاد اسماعیل بنا بوده است.
برغانی‌ها هرسال در این حسینیه تعزیه‌خوانی را برپا می‌کنند و در دهه‌ی اول ماه محرم، حداقل ۱۰ مجلس تعزیه می‌گیرند. ناگفته نماند غیر از حسینیه اعظم در محله پایین برغان، تکیه دیگری با قدمتی بسیار وجود داشت که در سال ۱۳۷۶ تجدید بنا شد. اکنون در آن تکیه نیز تعزیه‌خوانی می‌شود. در سال‌های گذشته تعزیه‌خوان‌ها، اغلب محلی بودند و شهرتی بسیار در این هنر آیینی داشتند چنان‌که در تهران نیز شناخته‌شده بودند. پیران و بزرگانی محلی می‌گویند در عهد قاجاریه برخی تعزیه‌خوان‌های برغانی دهه اول را در تهران (تکیه دولت) تعزیه می‌خواندند و دهه دوم را در برغان.
تعزیه در تکیه برغان : نسخه‌های موجود محلی نیز با نسخه تهران یکی و مطابق است. در کنار هر دو حسینیه مسجدی نیز هست. در کنار مسجدها در قرن سیزدهم قمری حوزه دینی و مکتب‌خانه وجود داشت حتی دکان‌های ورّاقی و نسخه‌نویسی از کتاب‌ها دایر بود. لازم به ذکر است که از برغان علمای بزرگی برخاسته که در تهران، قزوین، اصفهان، کربلا و … شهرتی بسیار داشتند.
