برای من همیشه جذابیت ظاهری این گیاه، شگفت‌انگیز بود. گل های متفاوتی که بدون داشتن ظاهری توصیف شدنی، خود را روی دمگل‌های طویل و در اطراف برگ‌ها نگه داشته‌اند، نشانی از استواری را به همراه دارند. گویی به هیچ‌چیز وابسته نیستند و می‌توانند به‌تنهایی، گلیم خود را از آب بیرون بکشند. بله! صحبت از گل سیکلامن است، این گیاه ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد.
شناسنامه‌ای از جنس گیاهی
- نام: سیکلامن، نگونسار
- نام علمی: Cyclamen persicum
- نام انگلیسی: Persian Violet
- خانواده: Primulaceae
مشخصات کلی گیاه سیکلامن
گیاه سیکلامن، بومی بخشی از مدیترانه و اروپا است که از شرق به شمال ایران می‌رسد. همان‌طور که از نام علمی این گیاه نیز برمی‌آید، گونه‌ای ارزشمند و ملی در کشور ایران به شمار می‌رود. ارتفاع این گیاه علفی و دائمی به ۲۵-۱۵ سانتی متر می‌رسد. در ارقام وحشی، گلبرگ‌ها واژگون هستند و دوره گلدهی کوتاهی دارند، اما اگر می‌خواهید رقم پرورشی را برای خانه خود خریداری کنید، باید بدانید که گل، مدت طولانی‌تری روی گیاه آپارتمانی خانه شما زندگی می‌کند. برخی از ارقام سیکلامن زمستان گل بوده و به این دلیل نیز در زمستان اهمیت بسیار بالایی دارند.
سیکلامن در قسمت ساقه، تشکیل غده‌ای به نام ژوخه می‌دهد که برگ‌ها از درون آن رشد پیدا می‌کنند. برگهای سیکلامن، کروی، قلبی شکل و به رنگ سبز تیره هستند. در برخی از واریته‌ها لکه‌های سفیدی روی برگ وجود دارد. دمبرگ‌ها بلند هستند و کمی رنگ قرمزی درون آنها دیده می‌شود. گلهای معطر این گیاه دارای ۵ گلبرگ درست هستند که به رنگ قرمز، ارغوانی، صورتی و سفید ظاهر می‌شوند. گلبرگ‌ها ممکن است چین داشته و یا صاف باشند.
سیکلامن دارای ۲۳ گونه از گیاهان چند ساله. علفی. گلدار. غده دار از تیره پامچال سانان بومی اروپای مرکزی و جزایر مدیترانه‌ای است.
امروزه گونه‌های پرورشی و گلدانیان طرفداران زیادی بین علاقه‌مندان به گل و گیاه دارد. نگونسار نیز معروف است.
سیکلامن را به دلیل شکل خاص گلبرگ‌هایش که به سمت بالاست پرورش می‌دهند هر گل ساقه مخصوص به خود را دارد که در قسمت انتهایی ۱۵۰ تا ۱۸۰ درجه به طرف پایین خم می‌شود اما گلبرگ‌ها به سمت بالا رشد می‌کند.
سیکلامن سراسر زمستان گل می‌دهد. شاخ و برگ متراکمی دارد. گلهای زیبایش به عقب برگشته و روی دمگل‌های دراز قرار گرفته‌اند.
برگ‌ها کروی. قلبی شکل و سبز تیره است در بعضی واریته ها لکه‌های سفید یا نقره‌ای رنگ روی برگ دیده می‌شود. برگهای زینتی نقره‌ای و سبز رنگ به آن زیبایی خاصی می‌دهد گلهای معطر به طول ۳ تا ۵/۲ سانتی متر به رنگ قرمز. صورتی. سفید. ارغوانی. خرمایی رنگ دارد.
اکثر واریته های سیکلمن به عنوان گیاه گلدانی نگهداری می‌شود تنها واریته cyclamen repandum ssp به شکل گلدانی خوب رشد نمی‌کند و حتماً باید در فضای باز کشت شود.
گونه hedorifolium به سرما مقاوم است و می‌توان در فضای باز کشت کرد.
امروزه گونه‌های پرورشی و گلدانیان طرفداران زیادی بین علاقه‌مندان به گل و گیاه دارد. نگونسار نیز معروف است.
سیکلامن را به دلیل شکل خاص گلبرگ‌هایش که به سمت بالاست پرورش می‌دهند هر گل ساقه مخصوص به خود را دارد که در قسمت انتهایی ۱۵۰ تا ۱۸۰ درجه به طرف پایین خم می‌شود اما گلبرگ‌ها به سمت بالا رشد می‌کند.
سیکلامن سراسر زمستان گل می‌دهد. شاخ و برگ متراکمی دارد. گلهای زیبایش به عقب برگشته و روی دمگل‌های دراز قرار گرفته‌اند.
برگ‌ها کروی. قلبی شکل و سبز تیره است در بعضی واریته ها لکه‌های سفید یا نقره‌ای رنگ روی برگ دیده می‌شود. برگهای زینتی نقره‌ای و سبز رنگ به آن زیبایی خاصی می‌دهد گلهای معطر به طول ۳ تا ۵/۲ سانتی متر به رنگ قرمز. صورتی. سفید. ارغوانی. خرمایی رنگ دارد.
اکثر واریته های سیکلمن به عنوان گیاه گلدانی نگهداری می‌شود تنها واریته cyclamen repandum ssp به شکل گلدانی خوب رشد نمی‌کند و حتماً باید در فضای باز کشت شود.
گونه hedorifolium به سرما مقاوم است و می‌توان در فضای باز کشت کرد.
در مورد سیکلامن باید این نکته را بدانید که مقداری نیز سمی است. سیکلامن رشد کمی دارد و برای ورود به مرحله گلدهی به زمان نسبتا طولانی نیاز دارد. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این گیاه تعداد زیاد شاخه‌های گل‌دهنده آن است.
خاک، آب، نور و مواد غذایی موردنیاز
نور مناسب برای سیکلامن باید غیرمستقیم، متوسط تا نیم‌سایه باشد.
این گیاه در دمای خنک و در محدوده ۲۰-۱۴ درجه سانتی‌گراد زندگی می‌کند. سیکلامن به دمای بالا و هم چنین سرما حساس است.
خاک سیکلامن باید سبک و کمی اسیدی باشد. ۳ قسمت خاک‌برگ، ۱ قسمت ماسه و ۱ قسمت کود حیوانی برای این گیاه مناسب است. هم‌چنین ترکیبی از کوکوپیت، پرلیت و پیت ماس را نیز می‌توانید برای آن استفاده کنید.
سیکلامن نیاز به رطوبت همیشگی دارد و به همین دلیل باید آبیاری را با توجه به خشکی دمای محیط حدود ۲ بار در تابستان و یکبار در زمستان انجام دهید. این نکته را فراموش نکنید که غرقابی شدن گیاه باعث پوسیدگی طوقه می‌شود.
برای تغذیه گیاه سیکلامن، کود را با غلظت ۳ گرم در لیتر انجام دهید. این میزان کوددهی هر هفته در تابستان هفته‌ای یکبار و در زمستان دو هفته یکبار انجام می‌شود.
نگهداری سیکلامن
گیاه سیکلامن مستعد بیماری‌های باکتریایی و قارچی است؛ به همین دلیل باید مراقبت‌های بیشتری را برای جلوگیری از ابتلا به این‌گونه بیماری‌ها پیش بگیرید.
اگر می‌بینید که گیاه شما دچار ریزش برگ شده، بدانید که کم‌آبی و خشکی هوا عامل اصلی آن است. اسپری برگی و آبیاری را پیش بگیرید.
- پوسیدگی طوقه نشان از رطوبت بالا و غرقابی شدن گیاه است.
- تأخیر در زمان گلدهی نشان از دمای نامناسب برای گیاه، نور کم، مواد غذایی متغیر و یا فضای رشد بزرگ است.
- پژمردگی گیاه نشان از رطوبت کم، املاح بالای خاک، دمای زیاد و نور کم دارد.
- زردی رنگ برگ‌ها نشان‌دهنده نیاز گیاه به کوددهی است و هم‌چنین نور زیاد و رطوبت کم می‌تواند از عوامل رنگ‌پریدگی برگ‌ها باشد.
- زمانی که نور گیاه کم باشد، برای دستیابی به نور، رشد طولی بیشتری می‌کند و در این زمان است که دمبرگ‌ها بلند می‌شوند.
- سوختگی برگ و یا توقف رشد آنها، نشان از نور زیاد در محیط گیاه است.
- در اثر کمبود مواد غذایی و نبود کوددهی، گیاه، کوچک مانده و دمگل‌ها بلند می‌شوند.
- استفاده از آب آهکی، روی برگ، لکه سفید ایجاد می‌کند.
سیکلامن چگونه تکثیر می‌شود؟
سیکلامن تکثیر چندان راحتی ندارد. با کاشت بذر در اواخر تابستان می‌توانید در ابتدای زمستان سال آینده، شاهد گل روی گیاه خود شوید. به‌طورکلی حدود ۱۵ ماه از زمان کاشت بذر تا گلدهی طول می‌کشد.
تقسیم ساقه که به نام ژوخه شناخته می‌شود، یکی دیگر از روش‌های تکثیر گیاه سیکلامن است. در این حالت هر قسمت باید دارای یک تا دو برگ باشد تا قلمه ساقه را بتوانید در بستر سبکی مانند ماسه بکارید. بهتر است ساقه را در دی‌ماه قلمه‌گیری کنید تا گلدهی زودتر انجام شود.
تقسیم ساقه که به نام ژوخه شناخته می‌شود، یکی دیگر از روش‌های تکثیر گیاه سیکلامن است. در این حالت هر قسمت باید دارای یک تا دو برگ باشد تا قلمه ساقه را بتوانید در بستر سبکی مانند ماسه بکارید. بهتر است ساقه را در دی‌ماه قلمه‌گیری کنید تا گلدهی زودتر انجام شود.
