آشنایی با قلعه ی چالشتر یا  خدارحم خان

چالشتر

منطقه ی چالشتر یکی از قدیمی ترین مناطق استان چهارمحال بختیاری است که در دوره ی صفویه مرکز حکمرانی چهارمحالی ها بوده است.

این منطقه هم اکنون به دلیل بناها و بافت تاریخی زیبا و منحصربه فردش یکی از جاذبه های گردشگری استان چهارمحال بختیاری است.این محل از مراکز بافت قالی و صنایع فلزی از جمله قفل سازی بوده که دو صنعت و هنر با شهرت جهانی هستند.

مجموعه تاریخی،فرهنگی قلعه چالشتر

قلعه ی چالشتردر سال ۱۳۲۳ یعنی در اواخر دوره ی قاجاریه توسط خدارحم چالشتری برای فرزندانش احمدخان و محمود خان چالشتری در این منطقه احداث شده است ورودی اصلی دارای هشت ستون منقوش با ازاره های حجاری شده و سردر این مجموعه دارای سنتوری با نقوشی به سبک شیر و شکر است.در کنار درب ورودی نگهبانان سنگی و در بالای آن فرشتگان بالدار وجود دارند.

نقوش حجاری سردر و مجموعه قلعه بسیار متنوع و خیره کننده است.درخت انگور با خوشه های برجسته بصورت پیچان از ابتدای دو جفت ستون میانی تا انتهای آنها ادامه دارد و نقوش هندسی لوزی شکل سطح دو جفت ستون دیگر را مزین ساخته است.از دیگر نقوش حجاری شده در ورودی مجموعه می توان به صحنه های شکار،سوارکاری،حجاری با مضامین تاریخی وفرهنگی مانند:

• شکارگری بهرام گور پادشاه ساسانی
• بالابردن گوساله ای از پله های قصر در پشت گردن زنی افسانه ای و… اشاره کرد.

این مجموعه ی تاریخی شامل سردر سنگی، خان‌نشین، اندرونی، حمام، انبارها و اصطبل‌ها است.این عمارت شامل دو بنا است که یکی در قسمت شمالی و دیگری در قسمت جنوبی زمینی به وسعت ۱۲۰۰۰ متر ساخته شده اند.

اعیانی خانی:

سه ایوان ستوندار سنگی و اعیانی دوطبقه در ضلع شمالی همراه با حیاط بزرگ مرکزی با حوض سنگی بیضوی تشکیل دهنده ی این بخش از مجموعه ی قلعه است که با عبور از دالان کوتاهی که به هشتی سردر متصل است می توان به این بخش رسید.این قسمت از قلعه محل بارعام خان و مراجعه کنندگان از روستاها و آبادی های تحت مالکیت ایشان بوده است.

ازاره های سنگی منقوش در بدنه ی ایوان شرقی، غربی و جنوبی ،سرستون های منقوش به صورت قرینه ای مقابل و در طرفین، ستونهای سنگی با قلمی ساده و از همه مهمتر ازاره های کارشده در بدنه ی زیرزمین شمالی از جمله جاذبه ها و زیبایی های این بخش از مجموعه است.

ریزه کاری های به کار رفته در نقوش گیاهی و حیوانی حجاری های ضلع شمالی مجموعه حیرت آور است.این قسمت از مجموعه تا اوایل دهه ی هفتاد شمسی کاملا تخریب شد و از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۲ عملیات مرمت و بازسازی آن انجام گردید.

اندرونی (خانه ستوده):

خانه ستوده که در واقع به قسمت اندرونی بخش حاکم نشین مجموعه یارگ چالشتراطلاق می شود محل سکونت و زندگی خانواده و محارم خان بوده است و علاوه بر راه مجزا به معبر عمومی از طریق دالانی با عیانی خانی در ارتباط است.این خانه در دو طبقه در ضلع شمالی ساخته شده است و مانند اعیانی خانی دارای حیاط مرکزی و حوض بیضوی است.

ازاره های سنگی بدنه ی بیرونی با اندکی تفاوت در محتوا و کیفیت شبیه به ازاره های کارشده در ضلع شمالی حیاط عیانی خانی است.انچه که به این بخش اهمیت داده طبقه ی فوقانی آن است که دارای نقاشی های نفیسی به سبک نقاشی لندنی که تلفیقی از نقاشی ایرانی و غربی است می باشد.

نقاشی و تزیینات:

تمامی سطوح ایوان طبقه ی فوقانی خانه ستوده با نقوش معروف به شیر و شکر تزیین گردیده است.این نقوش روی زمینه ی گچی سفید به صورت سایه روشن ایجاد شده و شامل نقوش گیاهی،گل و گلدان ، گل و مرغ و… است.سقف ایوان با قاب وتخته با رنگهای سبز وطلایی تزیین گردیده است.طبقه ی فوقانی دارای یک اتاق پنج دری در وسط و دو اتاق کوچک در طرفین است که با نقوش و سبکهای متفاوت تزیین گردیده اند.

اتاق های نقاشی:

در اتاق های نقاشی خانه ستوده تنوع رنگ و نقش ،همخوانی رنگهای به کار رفته ،آمیختگی و ارتباط مضامین نقوش و گستردگی آنها که شامل : نقوش لندنی ، سبک ایرانی ، کتیبه های قرآنی ، نقوش گل و گلدان ، گل و مرغ ، صحنه های افسانه ای و شاعرانه مانند:

• لیلی و مجنون
• خسرو وشیرین
• شاهزاده و دختر
• مناظر طبیعی
• مردم کوچه و بازار
• ساختمانها و نمای معماری پل و کلیسا است حیرت انگیز است.در این اتاق های افسانه ای به راستی روح شما از عالم مادی کنده شده و همسفر دنیایی مملو از نقوش و هنرهای اصیل ایرانی و اروپایی خواهید شد.سقف این اتاق هانیز بسان دیوارها زیبا و مجلل است و با قاب و تخته از چوب گردو با نقوش هندسی و طبلی با گل میخ های برنجی تزیین شده است.

حمام قلعه چالشتر:

قلعه ی چالشتر دارای حمام اختصاصی آجری با زیربنای ۲۰۲ متر مربع است که به هر دو حیاط مرکزی از طریق راهرو دسترسی دارد.این حمام مانند حمام های عمومی دارای رختکن (سربینه)،میان در ، گرمخانه ، خزینه آب سرد و گرم ، نمازخانه و قسمتهایی برای نظافت و بهداشت است.تمامی بدنه ی رختکن و گرمخانه به ارتفاع یک متر با کاشی های فیروزه ای ، سفید شیری و حاشیه کاشی با نقوش اسلیمی هفت رنگ مزین گشته است.سربینه با چهارستون سنگی ، سکوهای رختکن ، جاکفشی های سنگی و حوض چند ضلعی همراه با فواره سنگی همگی از زیبایی خاصی برخوردار هستند.گرمخانه ی حمام دارای دو خزینه ی گرم و سرد است که در عمق پایین تر از کف گرمخانه قرار دارند.در ضلع شرقی گرمخانه ، نمازخانه و در ضلع غربی آن فضایی برای نظافت و بهداشت جانمایی شده است.

موزه ها:

به منظور استفاده از فضاهای معماری در سال ۱۳۷۸ اولین موزه ی استان تحت عنوان موزه ی مردم شناسی و موزه ی سنگی در این مجموعه راه اندازی شد.در سال ۱۳۸۳ موزه ی کار و زندگی به این مجموعه اضافه گشت.موزه ی کار و زندگی قلعه چالشتر شامل اسباب و لوازم کار و مشاغل کشاورزی ، دامداری ، زندگی روزانه و لوازم منزل از جنس چوب، فلز و سفال است.موزه مردم شناسی را طیف اسباب و لوازم ، مجسمه های انسانی با پوشاک محلی قدیمی ، زیراندازهای نمدی ، کارگاه های بافندگی و سایر صحنه هایی که یادآور گذشته فرهنگی مردم این استان است تشکیل می دهد و در نهایت موزه ی آثار سنگی که اشیا این موزه را قطعات سنگی صنعتی مانند:

• انواع مختلف سنگ قبور
•  اجزاء سنگی معماری همچون فواره ها
•  حوض ها
•  ستون ها
•  سرستون های ساده و منقوش