علت پریود نشدن یا آمنوره اولیه چیست و راه درمان آن
به گزارش مجله اینترنتی دکوکده : آمنوره اولیه یا پریود نشدن می تواند یک وضعیت گذرا، متناوب یا دائمی باشد که در نتیجه اختلال در عملکرد هیپوتالاموس، هیپوفیز، تخمدان ها، رحم یا واژن ایجاد می شود. این بیماری در دو نوع آمنوره اولیه (پریود نشدن در سن ۱۵ سالگی) و آمنوره ثانویه (پریود نشدن برای بیش از سه دوره یا شش ماه در زنانی که قبلاً قاعدگی داشته اند) طبقه بندی می شود.
در این مقاله سعی داریم ضمن بررسی کامل این بیماری، ارزیابی تشخیصی و گزینه های درمانی برای این بیماری را به طور جداگانه مورد بحث قرار دهیم. پس ما با تا آخر مقاله همراه باشید.
آمنوره اولیه (عدم شروع قاعدگی) و ثانویه
آمنوره عدم وجود قاعدگی در زنان در سنین باروری است. حالت های فیزیولوژیکی آمنوره، بیشتر در دوران بارداری و شیردهی دیده می شود. آمنوره یک علامت با علل بالقوه بسیاری است. آمنوره از نوع اولیه به عنوان فقدان ویژگی های جنسی ثانویه در سن ۱۳ سالگی یا بروز ویژگی های جنسی ثانویه طبیعی بدون قاعدگی در سن ۱۵ سالگی تعریف می شود.
این مشکل ممکن است به دلیل مشکلات رشدی، مانند عدم وجود مادرزادی رحم، ناتوانی تخمدان در دریافت یا حفظ سلول های تخمک، یا تاخیر در بلوغ ایجاد شود. آمنوره ثانویه، توقف سیکل های قاعدگی پس از این دوران، به عنوان عدم قاعدگی به مدت سه ماه در یک زن با دوره پریودی طبیعی قبلی، یا شش ماه برای زنان با سابقه الیگومنوره تعریف می شود.
این بیماری معمولا به دلیل اختلالات هورمونی از هیپوتالاموس و غده هیپوفیز، یائسگی زودرس، تشکیل اسکار داخل رحمی یا اختلالات خوردن ایجاد می شود. در این مقاله به بررسی آمنوره اولیه و مسائل و مشکلات ناشی از این بیماری می پردازیم.
تعریف آمنوره اولیه
این نوع آمنوره به صورت عدم شروع قاعدگی در سن ۱۵ سالگی، علی رغم رشد طبیعی و ویژگی های جنسی ثانویه تعریف می شود. شناسایی این بیماری همیشه نیاز به ارزیابی های کامل و دقیق از فرد دارد. بدین صورت که در سن ۱۳ سالگی، اگر قاعدگی اتفاق نیفتاده باشد و ویژگی های جنسی ثانویه مانند رشد سینه نیز وجود نداشته باشد، ارزیابی آمنوره از نوع اولیه باید آغاز شود.
آمنوره اولیه به عنوان عدم رسیدن به قاعدگی تعریف می شود. اگر تا ۱۳ سالگی هیچ ویژگی جنسی ثانویه ای وجود نداشته باشد، اگر قاعدگی پنج سال پس از رشد اولیه پستان رخ نداده باشد و بیمار ۱۵ ساله یا بیشتر باشد، باید علت مورد بررسی قرار بگیرد.
علت پریود نشدن یا آمنوره اولیه
این نوع آمنوره عدم وقوع قاعدگی در زمان طبیعی است. همانطور که اشاره شد، این عارضه می تواند به دلایل مختلفی از جمله اختلالات هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان ها بروز پیدا کند. تغذیه نامناسب، استرس یا برنامه های تمرینی ورزشی سخت می تواند بلوغ را از طریق اقدامات بازدارنده در محور HPG به تاخیر بیاندازد.
به عنوان مثال، سطوح LH و FSH در زنان مبتلا به بی اشتهایی عصبی افزوده می شود، اختلالی که در آن مصرف غذا به شدت کاهش می یابد. کاهش وزن ساده می تواند سطوح FSH را برای مدتی کاهش دهد، اما ترشح LH را مهار نمی کند.
تقریباً ۱۰٪ از زنان به تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند. تخمدان پلی کیستیک از ضخیم شدن کلی و لوتئینیزه شدن همزمان چندین فولیکول تخمدان گرفته شده است که منجر به تشکیل کیست های متعدد در تخمدان ها می شود.
این کیست ها از سلول های پوستی ایجاد می شوند و سلول های گرانولوزا در این فولیکول ها کاهش می یابد. تحقیقات کنونی نشان می دهد که تولید بیش از حد AMH حساسیت فولیکول های تخمدان به FSH را کاهش می دهد، اما در همان زمان، جذب فولیکول های جدید را افزایش خواهد داد.
در نتیجه تولید پروژسترون و استروژن کاهش یافته و ترشح GTH افزایش می یابد. این افزایش حاصل از GTH ها باعث تحریک تولید بیش از حد استروئیدهای آندروژنی می شود که در غیاب سلول های گرانولوزا نمی توانند به استروژن معطر شوند.
این آندروژن ها مسئول مردانه شدن همراه با سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند. ناهنجاری های رحمی و نا باروری و همچنین چاقی، هیرسوتیسم و طاسی گاه به گاه ناشی از آندروژن ها ایجاد می شود.
علاوه بر این، برخی از دختران با ویژگی های جنسی ثانویه ممکن است قبل از ۱۵ سالگی با آمنوره و درد چرخه ای لگن مواجه شوند. این دختران باید از نظر انسداد احتمالی مجرای خروجی بررسی شوند.
به طور کلی، پریود نشدن معمولاً نتیجه یک ناهنجاری ژنتیکی یا آناتومیکی است. با این حال، تمام علل آمنوره ثانویه می توانند به عنوان دلیل این بیماری نیز ظاهر شوند.
هنگامی که رحم و واژن به طور جزئی یا کامل علی رغم وجود خصوصیات جنسی زنانه طبیعی وجود نداشته باشند، تشخیص معمولاً آژنزی مولر است که تقریباً ۱۰٪ موارد این آمنوره را تشکیل می دهد. سایر نقایص آناتومیکی شامل پرده بکارت یا سپتوم عرضی واژن است که هر دو باعث انسداد جزئی یا کامل واژن و عدم وجود مجرا واژن یا دهانه رحم می شوند.
پرولاکتین یک هورمون هیپوفیز است که در بسیاری از عملکردهای تولید مثلی نقش دارد. ترشح پرولاکتین باعث مهار ترشح هورمون آزاد کننده گنادو تروپین می شود که به طور منفی ترشح هورمون های هیپوفیز مسئول عملکرد غدد جنسی را تعدیل می کند.
سندروم تخمدان پلی کیستیک شایع ترین علت آمنوره در زنان با شواهدی از آندروژن اضافی است. این مشکل یک اختلال شایع در تولید مثل و عملکرد غدد درون ریز است. سه ویژگی اصلی این سندرم عبارتند از: هیپرآندروژنیسم، تخمدان پلی کیستیک و اختلال در تخمک گذاری.
هیپوفیتاریسم، کاهش وزن، بی اشتهایی عصبی و کمبود هورمون آزادکننده گنادوتروپین نیز می تواند باعث آمنوره شود. همچنین تأخیر اساسی بلوغ و بیماری مزمن سیستمیک یا بیماری حاد نیز می توانند منجر به بروز آمنوره شوند.
علائم پریود نشدن یا آمنوره اولیه
بسته به علت آمنوره، ممکن است علائم یا نشانه های دیگری نیز علاوه بر پریود نشدن بروز پیدا کند. برخی از این علائم عبارتند از:
- سردرد
- فشار خون غیر طبیعی
- مشکلات بینایی
- آکنه
- خشکی واژن
- رشد موهای ناخواسته
- ترشحات شیری از نوک پستان
- ریزش مو
- سردرد
- موهای زائد صورت
- درد لگن
- آکنه
خطرات آمنوره اولیه
همانطور که اشاره شد، این نوع آمنوره به عدم وجود دوره های قاعدگی اشاره دارد. بیماری های ژنتیکی یا مادرزادی شایع ترین علل آن هستند. آمنوره ممکن است ناشی از اختلالات تخمدان ها، غده هیپوفیز، هیپوتالاموس یا رحم باشد.
این بیماری معمولاً در حدود ۱۲ تا ۱۳ سالگی اتفاق می افتد، یعنی زمانی که اکثر دختران در مرحله چهارم رشد هستند تا سن ۱۵ سالگی که ۹۸ درصد قاعدگی خواهند داشت.
فقدان قاعدگی تا سن ۱۵ سالگی در حضور خصوصیات جنسی ثانویه طبیعی، در صورت وجود هیرسوتیسم، ورزش بیش از حد یا مشکوک بالینی به دلیل اختلال یا انسداد مجرای خروجی است. بیشتر علل آمنوره ثانویه و اولیه مشابه هستند و هر دو وضعیت باید به یک روش بررسی شوند.
آیا می توان از آمنوره جلوگیری کرد؟
آمنوره یک علامت است و به خودی خود یک بیماری نیست. بنابراین، آمنوره را تنها تا حدی می توان پیشگیری کرد که بتوان از علت اصلی آن جلوگیری به عمل آورد. برای مثال، آمنوره ناشی از شرایط ژنتیکی یا مادرزادی قابل پیشگیری نیست. از سوی دیگر، آمنوره ناشی از رژیم غذایی سختگیرانه یا ورزش شدید معمولاً قابل پیشگیری است.
بنابراین بررسی علت آمنوره اولیه برای بهترین اقدام بسیار مهم است. پس بهترین راهکار این است که در صورت مشاهده هر گونه علائم آمنوره به بهترین دکتر متخصص زنان مراجعه کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به سایت دکتر با من مراجعه کرده و پزشک مورد نظر خود را به راحتی انتخاب کنید.
آمنوره اولیه را چگونه باید درمان کرد؟
سازمان جهانی بهداشت آمنوره را به سه گروه طبقه بندی کرده است. گروه یک شامل زنانی است که هیچ شواهدی مبنی بر تولید استروژن درون زا، سطوح هورمون محرک فولیکول (FSH) نرمال یا پایین، سطح پرولاکتین نرمال و هیچ شواهدی از ضایعات در ناحیه هیپوتالاموس-هیپوفیز ندارند.
گروه دوم شامل زنانی است که می توانند استروژن تولید کنند و سطح پرولاکتین و FSH طبیعی دارند. گروه سوم نیز شامل زنانی با افزایش FSH است که نشان دهنده نارسایی غدد جنسی است.
چرخه قاعدگی مجموعه ای از تغییرات هماهنگ هورمونی است که تخمدان ها و آندومتر را کنترل می کند و رشد فولیکول را تحریک کرده و در نتیجه تخمک آزاد می شود. عوامل مهم برای عملکرد طبیعی چرخه قاعدگی شامل چهار جزء ساختاری متمایز از نظر تشریحی و عملکردی است، از جمله رحم، تخمدان ها، غده هیپوفیز و هیپوتالاموس. هر گونه اختلال در عملکرد هر یک از این اجزا، باعث جلوگیری از خونریزی خواهد شد.
گواتر یا ندول تیروئید نشان دهنده اختلال تیروئید است. هم کم کاری تیروئید و هم پرکاری آن می توانند با آمنوره همراه باشند. معاینه شکم ممکن است توده ای را نشان دهد که ناشی از هماتومتر یا نئوپلاسم تخمدان باشد که معمولا نادر است.
به طور کلی، برای بررسی دقیق علل، معاینه کامل دستگاه تناسلی خارجی باید انجام شود. پرده بکارت بدون سوراخ با وجود یک غشای برآمده تشخیص داده می شود. واژن باز و دهانه رحم طبیعی، آژنزی واژینال مولر، سندرم عدم حساسیت به آندروژن و علل انسدادی آمنوره مانند پرده بکارت بدون سوراخ یا سپتوم عرضی واژن همگی باید بررسی شوند.
معاینه رکتوم می تواند هر عاملی را که سبب انسداد رحم شده است را به راحتی تشخیص دهد. در حقیقت، برای بررسی علت پریود نشدن، ابتدا باید آزمایش های دقیق انجام شود. مقیاس ترنر باید برای بررسی مرحله رشد مورد استفاده قرار گیرد که مشخص شود آیا ویژگی های جنسی ثانویه وجود دارد یا خیر.
عدم وجود ویژگی های جنسی ثانویه نشان می دهد که یک زن هرگز در معرض استروژن قرار نگرفته است. علاوه بر این، سونوگرافی لگن نیز باید برای تایید وجود یا عدم وجود رحم انجام شود. اگر فردی تا سن ۱۶ سالگی قاعدگی را شروع نکرده باشد، پزشک متخصص راجع به سابقه خانوادگی او سوال می کند و تعدادی آزمایش برای او می نویسد.
این آزمایش ها شامل مواردی برای بررسی هورمون های فرد است:
- هورمون محرک فولیکول (FSH)
- هورمون لوتئینه کننده (LH)
- هورمون محرک تیروئید (TSH)
آزمایش های اولیه می توانند سطح سرمی هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینیزه کننده (LH) را تعیین کنند، مگر اینکه تاریخچه و معاینه فیزیکی خلاف آن را نشان دهد. پس بهترین روش برای درمان این بیماری مراجعه به دکتر متخصص زنان است.
اگر سطح غربالگری FSH پایین باشد، می توان تشخیص هیپوگنادوتروپیک را تایید کرد. برای درمان پریود نشدن یا آمنوره اولیه سایر آزمایش های خونی شامل اندازه گیری سطح سرمی هورمون محرک تیروئید و سطح سرمی پرولاکتین نیز لازم است.
در واقع افزایش سطح سرمی FSH نشان دهنده نارسایی زودرس تخمدان است. بهترین دکتر متخصص زنان زایمان با بررسی دقیق علل و علائم بیماری بهترین درمان را تجویز خواهد کرد.
کلام آخر
در آمنوره اولیه عملکرد غدد درون ریز مانند رحم، تخمدان ها و لوله های فالوپ کاملاً طبیعی است. در حالی که در برخی افراد اندومتر وجود ندارد. اگر فقدان قاعدگی همراه با عدم ایجاد ویژگی های جنسی ثانویه باشد، تشخیص این نوع آمنوره در سن چهارده سالگی انجام می شود.
آمنوره ثانویه به قطع قاعدگی به مدت حداقل سه دوره قاعدگی یا شش ماه گفته می شود. رایج ترین علل این بیماری اختلال اولیه تخمدان، تنظیم نامناسب عصبی غدد تخمدان و نقص در مجرای خروجی دستگاه تناسلی است.
به طور کلی آمنوره یکی از بیماری هایی است که به راحتی قابل درمان و پیشگیری خواهد بود. درمان آمنوره از نوع اولیه به علت و سن بیمار و تست عملکرد تخمدان بستگی دارد. نتایج درمان آن نیز پس از مدت زمان طولانی قابل مشاهده است.
برای بررسی دقیق این بیماری لازم است که به دکتر متخصص زنان زایمان مراجعه کنید. همانطور که گفته شد، امروزه دسترسی به پزشکان با وجود سایت دکتر با من بسیار راحت است. کافی است به سایت دکتر متخصص زنان و یا پزشک متخصص غدد مراجعه کنید و برای ویزیت وقت بگیرید.
