به گزارش مجله اینترنتی دکوکده : آلکالوز (Alkalosis) به وضعیتی گفته می شود که افزایش بیش از حد سطح قلیایی در بدن آن را به وجود می آورد. این امر می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که کاهش سطح دی اکسید کربن در خون (که نوعی از اسید است) و افزایش سطح بی کربنات خون (که نوعی باز است) در این دسته قرار می گیرند.
ممکن است افراد مبتلا با علائمی مانند تحریک پذیری، اسپاسم عضلانی یا گرفتگی مواجه شوند. بدیهی است که در صورت زودتر تشخیص داده شدن این وضعیت و درمان به موقع می توان به نتیجه ای بهتر امیدوار بود. این مقاله قصد دارد در مورد این بیماری، دلایل، علائم و راهکارهای درمان آن مطالبی را به افراد علاقه مند ارائه دهد. با این مقاله همراه شوید و آن را تا انتها مطالعه کنید.
تاریخچه این بیماری
بسیاری از دانشمندان در آغاز دوره اکتشاف فیزیولوژی اسید – باز از دهه ۱۸۸۰ تا زمان مدرن با یکدیگر مشارکت داشته اند. در دهه ۱۸۸۰ تعریف اسید توسط آرنیوس ارائه شد و به عنوان ماده ای معرفی شد که در افزایش غلظت یون های هیدروژن در هنگام حل شدن با آب کمک کننده است. ایده هایی در مورد پژوهشگری دیگر ارائه شد که ترکیب ایده های دو پژوهشگر قبلی بوده است. این ایده ها راجع به الکترولیت ها بود که تعیین کننده فیزیولوژی اسید – باز بوده است.
ون اسلایک در سال ۱۹۲۰ به اصلاح تعریف قبلی ارائه شده در مورد اسید پرداخت. مطرح شدن نقش HCO3 در فیزیولوژی اسید – باز برای اولین بار به دهه ۱۹۵۰ باز می گردد.
گروهی از پزشکان دانمارکی، کشف آلکالوز متابولیک را طی ظهور همه گیری فلج اطفال در سال ۱۹۵۲ انجام دادند که آن را با استفاده از غلظت بی کربنات در پلاسما اجرا کردند.
از سال ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ استوارت توانست اقدام به نشان دادن ادغام دقیق فیزیولوژی اسید – باز بالینی کند و متمرکز کردن HCO3 را در محیط های بالینی انجام داد.
آلکالوز چیست؟
خون تشکیل شده از اسیدها و بازها است که اندازه گیری سطح آنها در خون با مقیاس pH انجام می شود. حفظ تعادل صحیح میان آنها بسیار مهم است، تا جایی که یک تغییر جزئی می تواند منجر به بروز مشکلات سلامتی شود.
در حالت طبیعی، خاصیت اسیدی خون در مقایسه با خاصیت قلیایی اندکی بیشتر است؛ اما ممکن است سطح قلیایی بدن به دلایل مختلف بیشتر شود که آلکالوز نامیده می شود.
این عارضه دارای انواع مختلفی است و مواردی مانند وجود بیش از حد بی کربنات در خون، سطح پایین دی اکسید کربن به علت تنفس سریع یا عمیق و از دست دادن اسید از خون و غیره را می توان به عنوان علل ایجاد کننده آن در نظر گرفت.
ممکن است این وضعیت در نتیجه بیماری های زمینه ای دیگر ایجاد شود که سطح پایین پتاسیم یا هیپوکالمی را نیز شامل می شوند.
انواع این بیماری را بشناسید
به طور کلی می توان برای این عارضه ۴ نوع اصلی در نظر گرفت که در ادامه شرح داده ایم.
آلکالوز تنفسی
زمانی که دی اکسید کربن در جریان خون به اندازه کافی موجود نباشد، این نوع از بیماری رخ می دهد. اغلب دلایل ایجاد این مسئله شامل موارد زیر است:
- هایپرونتیلیشن (تهویه بیش از حد ریه) که اغلب با اضطراب به وجود می آید.
- کمبود اکسیژن
- تب شدید
- قرارگیری در ارتفاعات بالا
- مسموم شدن با سالیسیلات
- بیماری کبد
- بیماری ریوی
آلکالوز متابولیک
بدن هنگام از دست دادن بیش از حد اسید یا زمان تولید بیش از حد باز با آلکالوز متابولیک مواجه می شود. این موضوع می تواند با دلایل زیر ارتباط داشته باشد:
- استفاده بیش از حد از دیورتیک ها
- استفراغ بیش از حد که الکترولیت را از بین می برد.
- بیماری آدرنال
- آنتی اسیدها
- ملین ها
- از دست دادن پتاسیم یا سدیم به میزان زیاد در مدت زمانی کوتاه
- بلعیدن تصادفی بی کربنات که در جوش شیرین وجود دارد.
- سوء مصرف الکل
آلکالوز هیپوکلرمیک
زمانی که میزانی قابل توجه از کلریدی که در بدن وجود دارد، کاهش می یابد، این نوع از بیماری رخ می دهد. علت این موضوع می تواند استفراغ یا تعریق طولانی مدت باشد.
کلرید به عنوان یک ماده شیمیایی مهم لازم است تا تعادل در مایعات بدن حفظ شود و تشکیل دهنده بخشی مهم از مایعات گوارشی بدن است.
آلکالوز هیپوکالمیک
زمانی که میزان پتاسیم معدنی بدن در حد طبیعی نباشد، آلکالوز هیپوکالمیک رخ خواهد داد. در حالت عادی، دریافت پتاسیم مورد نیاز بدن از مواد غذایی صورت می گیرد، اما به ندرت اتفاق می افتد که عدم مصرف کافی آنها منجر به کمبود پتاسیم شود.
بیماری های کلیوی، اسهال و تعریق زیاد را می توان از علل اصلی این عارضه در نظر گرفت. باید به این نکته نیز توجه شود که وجود پتاسیم در اندام های زیر ضروری است تا عملکرد مناسبی داشته باشند:
- کلیه ها
- قلب
- سیستم عصبی
- ماهیچه ها
- دستگاه گوارش
علائم بیماری آلکالوز
علائم اولیه: ممکن است علائم اولیه متفاوت باشد. احتمال تجربه موارد زیر در مراحل اولیه بیماری بالا است:
- بی حسی
- حالت تهوع
- لرزش دست
- اسپاسم و انقباض عضلانی بلند مدت
علائم جدی: در صورت درمان نشدن به موقع و سر وقت این بیماری، ممکن است این امر منجر به بروز علائم شدیدی شود که حتی احتمال شوک یا کما نیز وجود خواهد داشت.
در صورت مواجهه با هر کدام از علائم زیر، تماس با اورژانس یا مراجعه به نزدیک ترین اورژانس لازم است.
- گیجی
- سرگیجه
- مشکل در تنفس
- کند ذهنی
- کما
تشخیص بیماری
علائم این عارضه تا حدی بسیار زیادی مشابه با سایر بیماری ها است و ممانعت از اقدام برای تشخیص و درمان خودسرانه افراد در منزل امری بسیار مهم تلقی می شود.
در ابتدا پزشک برای تشخیص این وضعیت به بررسی سابقه پزشکی و علائم فرد می پردازد و اقدام به تجویز آزمایش هایی برای رد کردن بیماری های احتمالی دیگر می کند. برخی از این آزمایش ها عبارت است از:
- پانل متابولیک پایه
- آزمایش سطح pH در ادرار
- آزمایش ادرار
- تجزیه و تحلیل گاز خون شریانی
PH خون در حالت طبیعی، محدوده ای بین ۷.۳۵ تا ۷.۴۵ را در بر می گیرد و PH در سطحی بالاتر از ۷.۴۵ ممکن است نشان دهنده این عارضه باشد.
امکان دارد پزشک به بررسی سطح دی اکسید کربن و اکسیژن خون بپردازد که تشخیص درستی انجام دهد و بتواند وجود مشکلات تنفسی را رد کند.
برای تشخیص این بیماری که باید به درستی انجام شود، نیاز به پزشکی متخصص و ماهر خواهد بود که با وجود تیم دکتر با من دیگر کاری سخت یا زمان بر نیست.
به عبارت بهتر این مجموعه موجب ساده تر شدن برقراری ارتباط بین پزشکان و مراجعه کنندگان خواهد شد. این مجموعه مواردی مانند مشخصات و نحوه دسترسی به هر کدام از پزشکان را در اختیار شما قرار می دهد. این سایت قابلیت ارائه خدمات پزشکی مورد نیاز مراجعه کنندگان (از جمله مشاوره پزشکی و محصولات پزشکی) را دارد.
راه های درمان این بیماری چیست؟
برنامه درمانی بستگی به این دارد که دلیل بروز این عارضه در شخص چه بوده است.
در آلکالوز تنفسی، سطح دی اکسید کربن باید به حالت عادی بازگردد. در صورت مواجهه فرد با تنفس سریع در اثر اضطراب، اغلب تنفس آرام و عمیق می تواند موجب بهبودی علائم و تنظیم سطح اکسیژن شود. اگر نتیجه آزمایش ها نشان دهد که سطح اکسیژن پایین است، می توان با ماسک به افزایش اکسیژن دریافتی ریه ها پرداخت.
در صورتی که درد، علت تنفس سریع باشد، احتمال دارد درد درمان شود و سرعت تنفس به حالت عادی برگردد و بهبودی علائم رخ دهد. اما اگر این وضعیت در نتیجه از دست دادن مواد شیمیایی مانند کلرید یا پتاسیم رخ دهد، معمولا داروها یا مکمل هایی تجویز می شود تا این مواد شیمیایی جبران شود.
در برخی از موارد این بیماری نشات گرفته از عدم تعادل الکترولیت ها است که برطرف شدن آن با نوشیدن مایعات به میزان زیاد یا نوشیدنی های دارای الکترولیت رخ خواهد داد. در صورت شدید بودن این وضعیت، بستری شدن فرد در بیمارستان الزامی است.
در اغلب موارد، بهبودی پس از شروع درمان رخ می دهد.
در این راستا دکتر با من توانسته است با جمع آوری مجموعه ای از بهترین پزشکان و متخصصان در زمینه های مختلف به افراد مراجعه کننده و متقاضی کمک کند. به این ترتیب افراد می توانند از مواردی نظیر مشخصات، موقعیت مکانی، شماره تلفن تماس، نوع تخصص، نحوه دسترسی و دیگر موارد مرتبط با هر پزشک متخصص آگاهی پیدا کرده و سپس برای انتخاب مناسب ترین پزشک اقدام کنند.
پیشگیری از آلکالوز چگونه امکان پذیر خواهد بود؟
توجه به وضعیت سلامتی، هیدراته ماندن و رژیم غذایی سالم موجب کاهش یافتن خطر ابتلا به این بیماری می شود. مصرف مواد غذایی سرشار از مواد مغذی و پتاسیم می تواند با کمبود الکترولیت های بدن مقابله کند و در این زمینه کمک کننده باشد. در درجه اول این مواد در میوه ها و سبزیجات و برخی از مواد غذایی دیگر یافت می شوند که این موارد عبارت است از:
- موز
- شیر
- هویج
- اسفناج
- لوبیا
- سبوس
برخی از اقدامات که برای پیشگیری از کم آبی بدن لازم است، شامل موارد زیر هستند:
- نوشیدن روزانه آب به میزان ۸ تا ۱۰ لیوان
- نوشیدن آب پیش از ورزش، در حین و پس از آن
- اجتناب از نوشابه یا آبمیوه هایی که قند زیادی دارند و می توانند موجب کم آبی بدن شوند.
- مصرف نوشیدنی های جایگزین الکترولیت برای تمرین های شدید
- محدود کردن مصرف کافئین که در چای، قهوه و نوشابه یافت می شوند.
باید به این نکته توجه کرد که در صورتی که فرد احساس تشنگی کند، بدن وی با کم آبی مواجه شده است. با از دست رفتن میزان زیادی از الکترولیت های بدن، بلافاصله احتمال بروز کم آبی وجود دارد. استفراغ کردن در اثر آنفولانزا نیز می تواند زمینه ساز این موضوع شود. در صورتی که توانایی نگه داشتن مواد غذایی سرشار از پتاسیم را در معده خود ندارید، مصرف مایعات کافی (مثل آب)، نوشیدنی های ورزشی و سوپ های دارای آب گوشت توصیه می شود.
آلکالوز متابولیک چیست؟
چنانچه پیش از این نیز مطرح شد، هنگام قلیایی شدن بیش از حد خون، منجر به نوع متابولیک این بیماری خواهد شد. قلیایی نقطه مقابل اسیدی است. در زمان متمایل شدن تعادل اسیدی – قلیایی خون به سمت قلیایی شدن، عملکرد بدن بهتر خواهد بود.
این بیماری هنگام بروز یکی از موارد زیر رخ می دهد:
- کاهش یون های هیدروژن تولید کننده اسید (کاهش بیش از حد)
- افزایش یون های بی کربنات تولید کننده قلیایی (افزایش بیش از حد)
اکثر افراد با علائمی از نوع متابولیک این بیماری مواجه نمی شوند، در نتیجه ممکن است از ابتلا به آن اطلاع نداشته باشند. آلکالوز متابولیک یکی از انواع اصلی این بیماری از چهار نوع آن است.
انواع
دو نوع از این بیماری از نوع متابولیک موجود است که عبارت هستند از:
- نوع پاسخ دهنده کلرید که هنگامی رخ می دهد که یون های هیدروژن از دست بروند و اغلب با استفراغ یا کمبود آب بدن رخ خواهد داد.
- نوع مقاوم در برابر کلرید که در هنگام نگهداری یون های بی کربنات (قلیایی) زیاد در بدن رخ می دهد. همچنین انتقال یون های هیدروژن از خون به سلول ها نیز می تواند زمینه ساز بروز این وضعیت باشد.
همچنین یک بیماری به نام اسیدوز متابولیک موجود است که در هنگام اسیدی شدن بیش از حد خون یا مایعات اتفاق می افتد.
بدن توانایی جبران آلکالوز و همچنین اسیدوز را به کمک ریه ها دارد. ریه ها موجب خروج دی اکسید کربن از خون در هنگام تنفس و تغییر در قلیایی بودن خون می شوند. کلیه ها نیز نقش مهمی در از بین بردن و دفع یون های بی کربنات دارند.
در هنگام کافی نبودن عملکرد های طبیعی بدن برای جبران متعادل سازی آلکالوز و اسیدوز، بیمار نیازمند درمان های پزشکی خواهد بود.
علائم
احتمال دارد نوع متابولیک فاقد هرگونه علائم باشد. افرادی که به این نوع مبتلا هستند، اغلب از بیماری های زمینه ای ایجاد کننده آن گله دارند. این موارد عبارت است از:
- خستگی
- اسهال
- استفراغ
- التهاب در قسمت پایین پا
موارد شدید نوع متابولیک می تواند زمینه ساز موارد زیر شود:
- تشنج
- کما
- تحریک پذیری
درمان
درمان نوع متابولیک بستگی به علت اصلی آن و پاسخگویی آلکالوز به کلرید را دارد. در صورت بروز نوع خفیف پاسخ دهنده به کلرید از این بیماری، باید تغییراتی مانند افزایش نمک (کلرید سدیم) در رژیم غذایی بیمار لحاظ شود. یون های کلرید سبب می شود که اسیدی شدن خون رخ دهد که منجر به کاهش قلیایی شدن آن می شود.
در صورت تشخیص پزشک مبنی بر نیاز به توجه و درمان فوری، احتمال تجویز IV توسط وی وجود دارد. تزریق IV به عنوان یک روش بدون درد (تقریبا) شامل قرار دادن سوزنی کوچک درون رگ بازو است. اتصال سوزن به یک کیسه استریل دارای نمک محلول در آب توسط یک لوله و در بیمارستان انجام می شود.
درمان آلکالوز مقاوم در مقابل کلرید
احتمال بروز کمبود پتاسیم در بدن در صورت ابتلا به آلکالوز مقاوم در برابر کلرید وجود دارد. اما تزریق محلول سدیم کلراید در چنین وضعیتی می تواند باعث بدتر شدن شرایط شود. پزشک و دکتر داخلی مشهور در تهران و سایر شهرهای کشور در جستجوی راه هایی است که سطح پتاسیم بدن را افزایش دهد. موارد زیر می تواند موجب افزایش سطح پتاسیم شود:
- مصرف قرص های دارای کلرید پتاسیم به صورت روزانه و با نظارت پزشک (دو تا چهار بار در روز)
- دریافت کلرید پتاسیم به طور داخل وریدی
آلکالوز تنفسی
زمانی که تهویه مفرط (هیپرونتیلاسیون) PCO2 شریانی را کاهش می دهد و در نتیجه pH شریانی را افزایش می دهد، این نوع از بیماری رخ می دهد. اغلب حاملگی است که نوع تنفسی حاد این بیماری را به وجود می آورد. همچنین این حالت ممکن است در مواردی رخ دهد که عبارتند از: سالیسیلیسم حاد، آسیب به مراکز تنفسی، بیماری پیشرفته کبدی، تب و حالات سپتیک، افزایش سرعت تنفس (آمبولی ریه، پنومونی یا نارسایی احتقانی قلب).
هیپرونتیلاسیون مزمن در مواردی دیده می شود که به ارتفاعات بلند پاسخ تطابقی (کم بودن فشار نسبی اکسیژن در محیط مورد نظر) داده شود.
خصوصیات هیپرونتیلاسیون حاد شامل مواردی مانند پارستزی، کرختی اطراف دهان، سیاهی رفتن چشم و احساس سوزن سوزن شدن اندام ها می شود. در صورتی که علت تهویه مفرط، اضطراب باشد، تنفس مکرر در یک پاکت معمولا می تواند سبب خاتمه حمله حاد شود.
کلام آخر
در این مقاله به موضوع آلکالوز پرداختیم و به اشخاصی که سایت بهترین دکتر داخلی را جستجو می کنند، دکتر با من را معرفی کردیم. به چنین افرادی توصیه می شود که به این وب سایت مراجعه کنند و به جستجوی پزشک مورد نظر خود بپردازند. چرا که در این سایت آدرس مطب و فضای مجازی انواع متخصصین ماهر و همچنین اطلاعات تماس با آنها دسته بندی شده اند که یافتن آن برای مراجعان اصلا سخت نخواهد بود.
